Okres zasuszenia jest jednym z najbardziej krytycznych etapów w cyklu życiowym krowy mlecznej i w okresie ciąży. Właściwe zarządzanie dietą w tym czasie wpływa nie tylko na zdrowie krowy, ale także na jakość i wydajność laktacji w kolejnym cyklu. W artykule omówimy, dlaczego prawidłowe żywienie w okresie zasuszenia jest tak istotne, jakie są zasady dietetyczne oraz na co zwrócić szczególną uwagę, by uniknąć problemów metabolicznych.
Co oznacza termin „krowa zasuszona”?
Krowa zasuszona to krowa, która nie produkuje mleka w celu regeneracji organizmu przed kolejną laktacją.
Zasuszenie, czyli czas między końcem laktacji a kolejnym wycieleniem, trwa zazwyczaj 6–8 tygodni. Jest to kluczowy moment, w którym organizm krowy regeneruje się po okresie intensywnej produkcji mleka i przygotowuje do kolejnej laktacji.
W tym czasie:
- Następuje odbudowa tkanek gruczołu mlekowego.
- Organizm gromadzi zapasy energii i składników odżywczych potrzebnych do porodu i produkcji mleka.
- Stabilizuje się bilans hormonalny i metaboliczny.
Błędy w żywieniu zasuszonych krów mogą prowadzić do problemów metabolicznych, takich jak ketoza, stłuszczenie wątroby czy hipokalcemia, które wpływają negatywnie na zdrowie i wydajność mleczną.
Ile trwa okres zasuszenia krowy?
Okres zasuszenia dzieli się na dwie główne fazy:
Faza właściwego zasuszenia (pierwsze 4–5 tygodni):
W tej fazie krowy nie produkują mleka, co pozwala organizmowi na pełną regenerację. W diecie powinno dominować włókno strukturalne i pasze o niskiej zawartości energii, aby zapobiec nadmiernemu otłuszczeniu.
Zalecane składniki paszy: siano, kiszonki o niskiej wartości energetycznej, słoma.
Faza przygotowawcza (ostatnie 2–3 tygodnie przed porodem):
W tym czasie organizm krowy przygotowuje się do porodu i rozpoczęcia laktacji. W diecie zwiększa się udział energii i białka, aby sprostać rosnącym wymaganiom metabolicznym.
Zalecane składniki paszy: kiszonka z kukurydzy, treściwe pasze energetyczne, dodatki mineralno-witaminowe.
Jak karmić krowę zasuszoną?
Zbilansowanie diety:
Dieta powinna być dostosowana do fazy zasuszenia. W pierwszej fazie należy ograniczyć energię, a w drugiej zwiększyć jej ilość, przygotowując organizm do laktacji.
Odpowiednie proporcje składników:
Kluczowe jest dostarczanie odpowiedniej ilości włókna (dla zdrowia żwacza) oraz białka (dla rozwoju płodu i produkcji mleka).
W fazie przygotowawczej szczególnie ważne jest podawanie anionowych dodatków mineralnych w celu zapobiegania hipokalcemii.
Unikanie nadmiernego otłuszczenia:
Nadmiar energii w diecie w fazie właściwego zasuszenia może prowadzić do otłuszczenia, co zwiększa ryzyko chorób metabolicznych.
Dostęp do czystej wody:
W każdej fazie zasuszenia krowy powinny mieć nieograniczony dostęp do świeżej wody, co jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania metabolizmu.
Problemy związane z błędami w żywieniu zasuszonych krów
Na czym polega Ketoza i jak jej zapobiegać?
Powstaje na skutek niedoboru energii lub zbyt dużego otłuszczenia krowy. Objawia się osłabieniem, spadkiem apetytu i produkcji mleka.
Zapobieganie: Odpowiednie bilansowanie energii w diecie. W fazie przygotowawczej należy dostarczać pasze o wyższej koncentracji energii (np. kiszonka z kukurydzy, glikol propylenowy).
Kiedy występuje Hipokalcemia (gorączka mleczna) i jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia porażenia poporodowego u bydła mlecznego?
Hipokalcemia często występuje u krów wieloródek i jest wynikiem niskiego poziomu wapnia we krwi. Może być kontrolowana przez stosowanie diety anionowej. Czyli wprowadzenie do dawki żywieniowej soli anionowych które zawierają: siarczan i chlorek magnezu, siarczan glinu, chlorek wapniowy oraz siarczan i chlorek amonowy.
Zapobieganie: Wprowadzenie diety anionowej na 2-3 tygodnie przed porodem, ograniczenie podaży potasu w paszy. Taka suplementacja powoduje obniżenie pH moczu. Prawidłowe pH moczu u krów to 6.3-6,8. Dzięki zmniejszeniu pH z 8,1 do 7,0 można ograniczyć prawdopodobieństwo wystąpienia Hipokalcemii z 16 do 3%.
Monitorowanie poziomu magnezu: Niedobór magnezu może wpływać na mobilizację wapnia z kości, co zwiększa ryzyko hipokalcemii. Regularne badania stężenia makroelementów, takich jak Ca, P, Mg, K, Na i Cl, w moczu krów mogą pomóc w identyfikacji potencjalnych niedoborów.
Z czego może wynikać stłuszczenie wątroby?
Wynika z nadmiernego gromadzenia tłuszczu w wątrobie, co osłabia funkcje metaboliczne organizmu i zwiększa ryzyko problemów okołoporodowych.
Zapobieganie: Unikanie przekarmiania w pierwszej fazie zasuszenia oraz stosowanie dodatków wspomagających metabolizm wątroby (np. choliny, niacyny).
Rola monitorowania żywienia w okresie zasuszenia
Regularne kontrolowanie jakości pasz, bilansu energetycznego i kondycji krów jest niezbędne dla osiągnięcia optymalnych wyników. W tym celu warto stosować nowoczesne technologie, takie jak programy monitorujące rozród i żywienie.
Właściwe żywienie krów w okresie zasuszenia jest fundamentem udanej laktacji i zdrowia stada. Zbilansowana dieta, dostosowana do fazy zasuszenia, oraz unikanie błędów żywieniowych mogą znacznie zwiększyć wydajność mleczną i poprawić kondycję krów. Kluczowe jest także monitorowanie stanu zdrowia oraz dostosowywanie diety w zależności od potrzeb poszczególnych zwierząt.
Mimo że zasuszenie wymaga szczególnej uwagi i staranności w komponowaniu dawki żywieniowej, odpowiednie założenia i wiedza o specyfice stada mogą znacznie ułatwić to zadanie. Każda krowa ma swoje indywidualne cechy metaboliczne i predyspozycje, dlatego uważna obserwacja zwierząt oraz znajomość ich potrzeb są kluczowe dla skutecznego zarządzania żywieniem w tym ważnym okresie.
Źródła:
- Kruczyńska H. (2024). Żywienie krów zasuszonych i w laktacji. W: Szarek J. (red.), Chów bydła mlecznego. Rozdział opracowany przez prof. dr hab. Helenę Kruczyńską.
- Max A. (2022). Znaczenie okresu zasuszenia w hodowli bydła. Hodowca Bydła, nr 5/2022, 34–38.
- Nowakowski T. (2021). Zarządzanie dietą krów w okresie zasuszenia. Zootechnika Praktyczna, 14(3), 12–15.
- Pieper, L., Schröder, M. (2003). Żywienie wysoko wydajnych krów w zależności od okresu fizjologicznego.
- lek. wet. Grono K., lek. wet. Szwed W.(2012). Hipokalcemia to nie tylko porażenie poporodowe. Magazy Weterynaryjny
- Dabrowska B. (2022). Jakie są zasady stosowania soli anionowych w żywieniu krów?, Tygodnik Poradnik Rolniczy
